Bạn từng nghe đến xích bù tải thang máy nhưng chưa thật sự hiểu rõ? Đây là một bộ phận đóng vai trò lớn trong việc giữ cho thang máy vận hành êm, an toàn và tiết kiệm điện – đặc biệt với các công trình cao tầng. Trong bài viết này, Cibes sẽ lần lượt giải đáp 7 câu hỏi thường gặp nhất về xích bù tải, giúp bạn dễ dàng hình dung thiết bị này là gì, hoạt động ra sao và khi nào nên lắp đặt thêm.

Mục lục

---

1. Xích bù tải thang máy là gì?

Xích bù tải thang máy (tiếng Anh: compensation chain) là một thiết bị dạng xích hoặc dây cáp được gắn nối giữa cabin và đối trọng trong hệ thống thang máy. Thiết bị này được treo ở phần đáy giếng thang, thường chạy qua một bộ dẫn hướng hoặc ròng rọc, với mục đích chính là cân bằng trọng lượng của phần cáp tải khi cabin di chuyển lên xuống.

Xích bù tải chỉ được lắp đặt trong thang máy cáp kéo. Các loại thang sử dụng công nghệ cao như trục vít, thủy lực, chân không sẽ không sử dụng xích bù tải. 

Chức năng chính của xích bù tải là:

• Cân bằng khối lượng cáp tải giữa hai bên cabin và đối trọng.
• Ổn định lực kéo lên động cơ, giúp thang máy vận hành mượt và ít rung lắc.
• Giảm mài mòn dây cáp, tăng tuổi thọ hệ thống truyền động.

Khi cabin di chuyển lên cao, phần cáp kéo bên cabin trở nên dài hơn (nặng hơn), còn bên đối trọng ngắn lại (nhẹ hơn). Sự chênh lệch trọng lượng dây cáp này gây mất cân bằng, khiến động cơ phải làm việc vất vả hơn để duy trì chuyển động ổn định. Vì vậy, xích bù tải giúp tối ưu hiệu suất, bảo vệ động cơ và tăng độ ổn định của thang máy.

Hình ảnh chụp cận cảnh xích bù tải thang máy

2. Tại sao thang máy cần xích bù?

Xích bù tải không chỉ là một thiết bị phụ trợ, mà là giải pháp kỹ thuật quan trọng giúp tối ưu vận hành và bảo vệ toàn bộ hệ thống thang máy, đặc biệt trong các công trình cao tầng. Dưới đây là những lý do chính:

• Tiết kiệm điện năng: Xích bù cân bằng trọng lượng cáp hai bên, giúp động cơ hoạt động ổn định, giảm công suất tiêu thụ đáng kể trong suốt hành trình.
• Vận hành mượt mà: Nhờ lực kéo được cân bằng, thang máy tăng tốc và giảm tốc êm ái, dừng tầng chính xác hơn, hạn chế rung giật.
• Bảo vệ linh kiện: Giảm lực căng và biến động tải đột ngột lên dây cáp, puli và động cơ, từ đó kéo dài tuổi thọ thiết bị và giảm chi phí bảo trì.
• Giảm tiếng ồn, tăng êm ái: Giúp cabin di chuyển êm nhẹ, ít rung lắc, tạo cảm giác thoải mái cho người sử dụng – đặc biệt quan trọng trong môi trường cao cấp.
• Tăng độ an toàn: Giảm tải cho hệ thống phanh và ngăn ngừa tình trạng quá tải động cơ, đảm bảo thang máy hoạt động ổn định trong mọi tình huống.

Xích bù sẽ giúp thang máy vận hành mượt hơn, đặc biệt là thang máy trong công trình cao tầng

3. Xích bù tải thang máy có cấu tạo như thế nào?

Tùy theo hãng sản xuất và loại thang máy, xích bù có thể có cấu tạo hơi khác nhau, nhưng nhìn chung gồm 3 thành phần chính:

• Thân xích (compensation chain): Là phần chính của xích, làm từ thép mạ kẽm hoặc thép không gỉ, gồm nhiều mắt xích bản rộng nối liền nhau. Cấu tạo bản dẹt giúp xích không bị xoắn khi vận hành.
• Lõi đệm cao su hoặc nhựa (inner core): Một số loại xích có lõi đệm ở giữa nhằm giảm tiếng ồn và rung lắc trong quá trình di chuyển, đồng thời giúp tăng độ đàn hồi nhẹ.
• Thanh giữ hoặc ròng rọc dẫn hướng (guide or hanger): Gắn ở đáy giếng thang, dùng để treo và định hướng xích bù khi thang máy di chuyển lên xuống. Giúp ngăn xích bị vung hoặc va đập vào vách hố thang.

4. Nguyên lý hoạt động của xích bù thang máy là gì?

Nguyên lý hoạt động của xích bù thang máy dựa trên cơ chế cân bằng khối lượng cáp tải thay đổi giữa cabin và đối trọng trong suốt hành trình di chuyển lên – xuống. Dưới đây là cách thức hoạt động cụ thể:

• Khi cabin di chuyển lên cao: 
  • Cáp bên phía cabin dài hơn → nặng hơn, trong khi cáp bên đối trọng ngắn lại → nhẹ hơn.
  • Lúc này, xích bù treo phía dưới đối trọng sẽ “kéo” thêm một phần trọng lượng, giúp tái cân bằng lực kéo giữa hai bên → giảm áp lực lên động cơ.
• Khi cabin đi xuống:
  • Cáp phía đối trọng dài hơn → nặng hơn, còn cáp bên cabin nhẹ hơn.
  • Xích bù treo dưới cabin sẽ phát huy tác dụng tương tự, bù lại phần thiếu hụt trọng lượng để duy trì trạng thái cân bằng tải.

Như vậy, nguyên tắc vận hành của xích bù thang máy là luôn di chuyển ngược hướng với cabin, treo lơ lửng qua một ròng rọc hoặc thanh dẫn hướng ở đáy giếng thang. 

5. Xích bù tải thang máy được lắp đặt ở vị trí nào?

Xích bù thang máy được lắp đặt ở đáy giếng thang, nối giữa phía dưới cabin và phía dưới đối trọng thông qua một hệ thống ròng rọc dẫn hướng hoặc giá treo chuyên dụng.

Cụ thể:

• Vị trí gắn đầu xích: Hai đầu của xích bù được liên kết trực tiếp vào khung cabin và khung đối trọng, đảm bảo chịu lực ổn định trong suốt hành trình di chuyển.
• Phần trung gian của xích: Treo lơ lửng giữa giếng thang, đi qua một ròng rọc hoặc thanh dẫn hướng gắn cố định ở đáy hố thang, giúp hướng xích theo đúng quỹ đạo và chống rung lắc.

Xích bù tải thang máy được gắn vào đối trọng

6. Thang máy nào cần lắp đặt xích bù thang máy?

Không phải mọi thang máy đều cần trang bị xích bù tải, nhưng trong nhiều trường hợp, việc lắp đặt là bắt buộc hoặc rất nên cân nhắc để đảm bảo vận hành an toàn – êm ái – tiết kiệm điện.

• Chiều cao hành trình từ 25–30 mét trở lên: Thang máy cao tầng (tương đương từ 7 tầng) có sự chênh lệch trọng lượng cáp lớn → cần xích bù để cân bằng tải.
• Trọng lượng cáp tải chiếm hơn 10% tải trọng cabin: Khi khối lượng cáp quá lớn so với tải trọng định mức, động cơ dễ mất cân bằng nếu không có xích bù.
• Thang máy tốc độ cao (≥ 1.75 m/s): Tăng – giảm tốc nhanh khiến lực kéo biến đổi liên tục → xích bù giúp ổn định vận hành và hạn chế rung lắc.
• Công trình yêu cầu độ êm ái cao: Dù không quá cao tầng, nhưng các thang máy trong khách sạn, bệnh viện, chung cư cao cấp… vẫn nên lắp xích bù để tăng trải nghiệm di chuyển êm và giảm tiếng ồn.

7. Khi nào thang máy đã vận hành nên lắp đặt thêm xích bù?

Dù thang máy không được trang bị xích bù từ đầu, nhưng trong quá trình sử dụng, nếu xuất hiện các dấu hiệu dưới đây, việc bổ sung xích bù là cần thiết để đảm bảo vận hành ổn định và kéo dài tuổi thọ thiết bị:

• Cabin rung, giật nhẹ khi lên xuống tầng cao: Có thể do chênh lệch tải cáp bắt đầu ảnh hưởng đến động cơ và puly.
• Thang máy dừng tầng không chính xác: Lực căng cáp biến đổi gây ảnh hưởng đến hệ thống phanh hoặc điều khiển hành trình.
• Tiếng ồn tăng khi cabin di chuyển nhanh hoặc hành trình dài: Biểu hiện của cáp tải dao động mạnh do không được cân bằng trọng lượng.
• Xuất hiện hao mòn không đều ở dây cáp hoặc puly: Một bên chịu lực nhiều hơn → mất cân bằng tải giữa cabin và đối trọng.

Lưu ý: Người dùng nên liên hệ đơn vị cung cấp thang máy để nhận tư vấn, đánh giá kỹ thuật chi tiết trước khi lắp đặt xích bù tải thang máy. 

Hiểu đúng và lắp đặt đúng xích bù tải thang máy sẽ giúp thang máy vận hành ổn định, tiết kiệm điện và tăng tuổi thọ hệ thống. Nếu bạn đang vận hành thang máy cao tầng hoặc có dấu hiệu rung, lệch tầng, hãy liên hệ chuyên gia để được kiểm tra và tư vấn phương án phù hợp nhất.

Thông tin liên hệ:

• Hotline: 18001754 – 0899.50.38.38
• Email: vietnam@cibeslift.com
• Website: https://cibeslift.com.vn
• Hệ thống showroom:

• Hà Nội: P.303, Tầng 3, Tòa nhà HITC, 239 Xuân Thủy, Cầu Giấy
• TP. HCM: Số 138, đường B2, phường An Lợi Đông, TP. Thủ Đức
• Đà Nẵng: Số 438 Đường 2/9, quận Hải Châu